venerdì 31 dicembre 2010

A' stoppe de Capedanne

Un’altra serata di festa a casa di Ciòdda, la vigilia di Capodanno. 
Figli e nipoti hanno onorato un cenone preparato con amore e consumato con piacere … Si sono messi a tavola alle otto e alle dieci hanno finito.  Hanno mangiato di tutto: Òschere, javatùne, nuce, cozze pelòse,  rizze,  na tajèdde de cozze arracanàte,  sàrde spenàte e fritte, past’e cozze, lendìcchie …. Manca solo il dolce, il classico panettone, che mangeranno dopo il brindisi a mezzanotte. Ciccio soddisfatto si complimenta con la madre Ciodda, cuoca del cenone.

<Madò ma' t’è ‘murtalàte proprie, era tutte cose ‘buene ma le cozze arracanàte erene proprie nu’ capelavore, se squagghiàvene ‘mmòcche. M’accussì miène cu ne fasce sckattà!>
< ehe camì sckattà … Mo tutte hanna mandenè 'a linia, tutte fissàte cu st’assaggìne. .. ‘a paste senza furmàgge… maisìa le cozze po’… e c’è ssò velène!..perciò sìte tutte tenerìne ….no putìte mangià niente ca ve sentìte male... penza ca jie e ‘tanete sule ne mangiàmme totte sta ‘robbe quann’ereme giùvene… e po’ ne facèmme na partìte a carte…>
<  a’ pepècchia….?>
< seee…de màmete! …. >
< àme capìte… a’ scopa?>
< Uè Cì,  no fa u’ spiritùse… nuje,  cu’ ziàneta Tautìne (Davide), bonaneme e sòrma Cuncètta, sciucàmme a stoppa>
<…tu se’ sciucà a stoppa?... e mò nu’ stè dice! Mo mò pigghie nu mazze de carte ca mo’ accòme stàme na fascìme na sciucàte….>
< Eheee Cì, ma ije dope tant’anne no m’arrecòrde ‘bbuène come se sciòche…>

E Felìna che voleva giocare anche lei…

< dai ma', ca mànghe nuije sapìme sciucà ‘bbuene. E po’ come se dice mangiànne mangiànne avène l’appitìte….>

Nonno Gaetano intanto ha già preso il mazzo di carte e comincia a mischiarle, mentre gli  altri cominciano a mettere mano agli spiccioli….

< allora…. dèce cintèseme a’ misèrie … u’ punte dèce cintèseme … ‘u dicchiù vinde cintèseme e tutte quaranda cinteseme.  Tutte a doppie pu’ cinquantacìnche dèce cintèseme u’ passe e  vinde  cintèseme ‘u punte…  'u dicchiù quarande  e tutte ottanda cintèseme,   dèce cintèseme le carte ‘mane a’ stuppàte… preparàte le turnìse mè!>

Ciòdda   < e brave u’ nonne, facìmele fa  'u cartàre, ca come face carte ijdde no le face nisciùne…

Ridendo nonno Gaetano leva i Re, perché sono in sei e comincia a dare carte.  Ognuno si ritrova con tre carte in mano e aspettano che Cicce, che è  ‘u sottamane,  cominci.
<  mha, sciame và…  ‘u punte>

La seconda è Sarina la moglie   < jie te veche >
Felìna  < e pure ije,  ca te canòsche>
Mimìne, che è di poche parole, mette dieci centesimi davanti a se

Ciccie <Ma'… a te attocca>
< ahaaaa madò… stòche ‘bone>
Cicce: <…. E ne fàce piacere ca stè ‘bone mà, ma cè face?>
Caitane: < Ciò, nònge ste sciucàme a sett’e’mienze. Quest'è a stoppe, qua o punde, o passe, cè a fa?>
< ahaaaa giàààà..... no no passe vidìtevela vuije>

Infine tocca a Gaetano < dicchiù…>

A questo punto il gioco ritorna a Cicce < Cè tatà, te l’è scacchiàte le carte eheeeee, ma ije te vèche>

Poi  tocca a Sarina:  < ije me retìre >

Felìna:  < eheee mò zècchene tutt’e’ddoije … me ne vòche pure ije>

Mimìne  stavolta è costretto a parlare  < làsse >
Caitane: < Beh! Ciccì  trènde te ‘baste?
<None Tà,  ne tènghe trendùne>  e scopre un Asso e un 5  a bastone
Ciòdda < e vìste Caità, da trènde a trendùne no'ngè vìnde>
< e vabbè, ma stè nòtra màne…>

Comincia a distribuire altre tre carte ciascuno.
Ciccie:  < ‘u punde >
Sarina: < me dispiace ma stavòte  passe>
Felìna: < ije ‘mbèce mò… vèche >
Mimìne: <  dicchiù…>
Ciòdda: < ije pàsse>
 Gaetano: < e vidìmele stu dicchiù>
Ciccio: < e 'u vèche pure ije… e tu Felì?>
< v’avìte accucchiàte tutt’e tre, ma ije prove>

A questo punto il gioco ritorna a Mimìne che dichiara: < trendatrè >
Gaetano:  <  pe me sì ‘buène >
Ciccio:  < trendaquàtt’ >
Felìna:  < pe me sìte buène >
Mimìne: < beh!  Cì, vedìme stu trendaquatt’.. >
Ciccio mette sul tavolo Asso e 6 a spade
Ciòdda: < e vìste a Ciccie, nu’ punde a vòte ste vènge a tutte >
Gaetano: < quest’ ha sciùte, mo penzàme a ‘u cinquandacìnche >

Tutti si aggiustano le carte e…Ciòdda che è di mano < tre tre…
Gaetano < e na napuletàne… Cìooo! A Stoppe stè fascìme no ‘u tressètt’ >
< madò… m’hagghie ‘mbrugghiàte….. passe, passe >
Ciccio < Mà, vìde ca’ a mèttere dèce cindèseme >
<  Cì, vìde ca ije m’agghie arreteràte..>
< Sìne Mà, a stà mane è accussì ca’ funzione >
< E vabbène nà, pe’  10  cindèseme v’agghie perdere? >
Ciccio < sciàme va’ … 'u punde >
Sarina < vèche >
Felìna < ije passe>
Mimìne < dicchiù >
Gaetano < dicchiù >
Ciccio < e sta ‘bene… tutte >
Sarìna < …è assaije pe me … passe >
Mimìne < tutte >
Gaetano < tutte pure pe me >
Ciccio  < cinquandaquatt’ ve ‘buène? >
Mimìne < Pe mè sì ‘buène>
Gaetàno < pe me nòne Cì…Qua ste u’ cinquandacinghe >  … e mette a terra Asso 6 e 7  di coppe
Ciòdda < Ca mìc’ha fatte u’ cartare pe' niende >
Mimìne < Nònge ha finìte ancòre … penzàme a stuppà … Cìo >
< nove .....vuèt ..sett’ ...sèi ....cìnghe ......quatt’ … .hagghie stuppàte…>
Gaetano sorpreso da quella stoppata secca < …. Ma tu è stuppàte da quànne è nàte …..> e butta a terra le carte
<e bràve …né fatte remanè cu tutte le carte ‘mmane >

Entra la piccola Greta gridando < Nonna nonna è mezzanotte!  >
Felìna taglia il panettone…Ciccio si prepara a stappare lo spumante mentre dalla televisione…  < meno tre…due …uno…. BUON ANNO! >

lunedì 13 dicembre 2010

'A tòmbele



Ciòdda (Lucia) questa sera vuole festeggiare il suo onomastico e avere figli e nipoti riuniti a casa sua. Per l’occasione, come ogni anno, dato il periodo “natalizio” faranno la prima tombolata…

“Creta!  Creeeta!  Creeetaaa!”
“Non gridare nonna,  sono qui …. C’è uè?”
“ Cretina,  bella d’a nonne….c’è  ma ta fà nu' servìzzie?”
“Madò  nonna! GRETA  con la “G” … e poi non mi chiamare “cretina”! uffà”
“ E vabbè ma tu ‘u sè ca ‘ nonne è alfabbeta e le nome moderne le sbaglie sempre, ma pe belle si’ belle però. Siende alla nonne, vìde qua …”

E le mostra le vecchie cartelle della tombola con i numeri che si leggono appena per quanto si sono scoloriti.

“… cu' le colore a spìrede tue no se pònne ‘arrepigghià, c’è dice tu?”
“ Nonnaaaaa!  no' t’accàtte na tombela ‘nova!  Questo dico io…”
“Cìtte alla nonne no te sfastidià ca ci ne sènde ‘ttanete Cìcce, mò me scètte 'a tombele cu' totte 'a scàtele. Penza ca' queste l’accattò  nonne Caìtàne 
(Gaetano) u’ prime anne spusàte, u’ prìme Natàle ca passàmme indre a stà càse…  e jie l’agghie astepàte sembre come na cresema sànde e po’ … quanne le nonne nonge stònne chiù… stà tombele è a tòjie ca si’ a nepòte 'cchiù granne,  cussì t’arrecuerde de tutte le fèste de Natale ca è passàte cu’ le nonne tue…”
“E vabbène, visto che è la mia eredità, mo’  ti riprendo i numeri coi pennarelli”
“Brava!  Jie intànde prepàre le piattìne cu le fasùle p’a tombele e le cìcere ‘arrustùte pe rusecà quarcheccosa sciucànne sciucànne.  Eheee Creta, na cosa de giurne però, ca frà picche arrive’ zìa Felìna
(Raffaella)

Suonano alla porta.

“Ehei Felì! Ci ere pòlece t’avère cazzàte… Naaaaa ... Cessica e Laurina, cuande s’anne fatte benedìche”
“Bona sera Mà e augurie…  e quande s’anne putute fa’ indr' a na settemàne, ca dumèneca passàte l’è vìste…. “
“ heee! figghia mejie ca proprie a st’aità crèscene giurne pe' giurne. Cretaaaaa! Viene alla nonna ca stònne Cessica e Laurina…”
“ Madò ma’ , le piccìnne crescene giurne pe giurne, ma passene l’anne e tu angòre no 'ndrìzze le nome…”
“Ca ci vujie l’avìte date ste nome sdrèuse cà pe' me so’ cumblecàte”

Intanto entrano in cucina dove  Greta ha già portato la tombola restaurata.

“ Caitàaaaa, Ciccìiii! Avàste cu le partìte mo’ , scià...”

Tutti entrano in cucina, baci abbracci, Ciòdda mette a centro del tavolo una coppa di pettole calde calde e un piattino di ceci arrostiti e uno di fagioli per la tombola davanti ad ogni commensale. Tutti si siedono, il nonno prende posto a capotavola e  prende la tombola per vendere le cartelle…

“eheeee, a paiève 20 lire, ma dope tànd’anne pare angòre nòva nòve, le nummere se leggene perfètte, anzi pure chiù mugghie de prime. Mah! Mena mè n’eure a cartella mè...”
“ 'A tombele è quedda vecchie ma tu n’à face paià pe nova ….”
“ eeeeee Ciccì, tu tiène sembre da dì cere piccè stù sciueche no t’à majie piaciùte…..ma pe nujie è na tradizione, ‘u tumbulone u tenghe ije  e te piace o no le règhele so quìste.”
Intanto Gessica e Laura cominciano a piangere, perché il tombolone lo volevano loro.
“ No no no. Naaa nà vinìte qua ca a nonne v’a preparàte le pettele, e ‘u dischette de le cartone animàte. Cretaaaa!  Nu picche de pacènzie alla nonna, stàtte quà cu’ Cessica e Laurìna, e stàtte attinde cu no fanne malàrte.”

Sistemati i bambini, loro cominciano a giocare.

“  Attenzione!…… mò èsse!….ste jesse!... 15  ‘u piccìnne!
“ Ambo!!!

E Sarìna (Rosaria) rivolta al marito: ” Làmpe, ca mo ame ‘ziccàte! Ah Cìii…. Ogni anne a stessa battùte”
“ E almène ridìme nu’ pìcche, scenò qua a ‘u suènne ne sciàme!”
“ Attenzione ca’ ne ste jesse nòtre….. 58 .....‘u riàle!”
“ A mà, t’è piaciùte ‘u fisciudde
(scialle) ca t’ame rialàte?”
“ e come no! Me l’agghie stipàte ca m’u mette a Natàle!”
“ Na’ na’ na’…. 10 ….. le fasùle!  Appropòsete Cìooo…com’è fatte ste’ cìcere, so proprie brutte!”
“ Jie le cìcere l’agghie arrustùte come fazze sempre, tu tiene sempre da dìcere…”
“ Uè Tà, vìde ca te stè mànge le fasùle d’u piattìne mjie!...Quìste so le cicere...”
“ A fesse de mamete, u’ se ca nonge affìtte buene e no me dice niente?”
“ e me credève ca te piacèvene!!!!!!!”
“ Vabbè và sciucàme ca è megghie!.....45…’u vine “

Mimìne (Cosimo) il marito di Felìna: “ …e bevìme và c'agghie fatte l’ambe ……”
“ si sì ca tra pettele e cìcere ne ste nudicàme…. A’ salùte!”

Nonno Gaetàno soddisfatto:” ‘Bone sta malvasìa nostre…. Sincera!”

“ Appropòsete di “sincère”, controllàme le numere prime de pajà l’ambe ca Mimìne parle picche ma futte ‘buene…. Ca qua pure jie tènghe n’ambe….
“Felì e te ste lamiente proprie tu? Ca sembre in famiglie remàne… comungue a disposizione…. L’ambe mije è  45   e   10”
“ …e ‘u mjie… 45 e 17”
E gli altri in coro: “diiiciasseeeeeette?
“Felì, nujie ‘bivìme e tu te ‘mbriache? ‘u 17 ancore a’ ssè?”
“ eh com’è ca jie tenghe ‘u fasule proprie sobbre ‘u 17? Tatà peppiacère chiama notra vòte tutte le nummere c’anne assute va?”
“ baste ca a finìme….. allore 10…15…45….58  appòste?”
“ e vabbè!”
“ mò n’esse nòtre na'…..28… le menne  …da nonne  ...hahaha!”
“ e totte na vòte nòtre nummere nà… 31… le patàne”
E Ciodda: “ …d’u nonne… hehehe ... cazètte cazètte l’ha sciùte…!”
“ e brave brà….na na ne ste jiesee nòtre…..16… ‘u cule”
E Mimìne: “ ternoooo! …58…31…16”
“ e quìste è cule veramènde! ahahah”
“mena mè ca mo stonne le premie ‘chiù gruèsse… ooooohooooo….2…le còrne”
Sarina: “ Appropòsete de corne…. avìte sapùte ca ‘u marìte de Sisìne se n’a sciùte de casa?”
E tutte le donne al tavolo: “ Nooooooo! E piccè?”
“Piccè? Ca s’à facève cu ‘Macolatìne a figghie de mèst Austìne ‘u falegnàme….”
….gli uomini: “ a sòrte d’à ‘bbezzòche… cas’ e chiese, chies' e case, prime o dope se l’era fà ‘a comunione…..”
Ciodda: “ eheee c’e brutta lènghe. Continuàme a sciucà…
“ e na nà….. 13…sant’Antonie…”
“ e pure Santa Lucìe”
“ certamènte! eeeeeeheeeeeee …..  22… le carruzzèlle”
Sarìna: “quatèrna!  … 58…31…13…22”
“ une rèta l’òtre vàaaaa….33 … l’anne de Criste”
“ e mo’……42…’u cafeje”
Ciòdda saltando dalla sedia: “ Tooombooolaaa!!!!!!!!!!!”

“e stà bbène alla nonna! A fèst’è a tojie e ‘a tombele pure! E mò finìme sta seràte cu nu belle cafeje pe tutte và a nò!

sabato 30 ottobre 2010

N'ore nànte e n'ore rète





Ultima domenica di ottobre.
Sisìna si sveglia col pensiero, sa che da oggi torna l’ora solare, prende l’orologio sul comò che segna le sei meno un quarto e sicura e felice sposta avanti di un’ora le lancette, poi come tutte le mattine, va in cucina per preparare il caffè…  alza l’avvolgibile prepara la macchinetta del caffè, prende le tazze, per lei e per il marito, mette lo zucchero …. 
Nel frattempo è uscito il caffè e lo versa nelle tazzine … si siede al tavolo e comincia a girare facendo tintinnare il cucchiaino, aspettando Minguccio che come al solito a questo punto dovrebbe entrare in cucina … ma  Minguccio non arriva …   
“ Mingù! …. “  ...niente...  
“Minguuucciooo!  È prònde 'u cafè…”
Non avendo risposta va in camera da letto … Minguccio dorme … lei si avvicina … accende la luce  e lo scuote …
“ Uè Mingù, c’è t’ha ‘ccappàte ‘u pète ô gghiasciòne? … “

Minguccio: “ e a ttè t’ha cacciàte quarchedune da indre 'u litte st’amatìne?”

Sisìna: “ vi ca cu’ l’orarie nueve so’ già le sette …”
Minguccio: “ ahaaa già …. òsce  cànge l’orarie …..”
Si alza e assieme alla moglie vanno in cucina ….. si siedono  al tavolo godendosi il caffè … mentre fuori è ancora buio …

Minguccio: “ Madò cè munne cìtte cìtte, mànghe l’acijdde càndene stamatìne


Sisìna: “ pure lore s’hanne sfasàte cu st’oràrie … e po’ no vì c’è gnurecòre … “

Minguccio si affaccia al balcone: “ l’òtre stònne angore stutàte … mamma meij c’è scuròre … eppure so’ quase li otte… ma sarà ca jè angòre trùvele  ….. basta ca no chiòve pure òsce …..ca so tre giurne  ca ne stè spònze.”

Sisìna: “ sott’all’acque no’ secche niente”
Minguccio: “ … ma ‘nfracitèscene le patàne ….   va’ vvì com’è  pure addò cumbà Caitàne stè angòre chiuse a tutte vanne … vabbè ca jè dumèneche “
Sisìna: “ averamènte? Strane però ca’ cummà Ciòdde ve sembre a' Messa matutìne …. “

Minguccio: “ jie nònge hagghie sendùte manghe le cambàne …. “  


Sisìna: “ …. E vabbè ... te stè ‘ntòste a recchie …. “

Minguccio: “ … piccè tu l’è sendùte?”

Sisìna: “ a veretà, nònge hagghie badàte …. “
Minguccio: “ se’ cè te diche Sisì? …. Ca me vòc'a menghe n’otra vòte ... cu st’arie no’ me 'ngòdde proprie de stà depònde …”

Sisìna: “ jie ‘mbèce  mo’ me fàzze u’ sughe …”

Le lancette camminano è vero, ma in casa di Sisina corrono. Sente le campane e i rumori per strada, si affaccia al balcone e vede la comare:
“Cummà Ciò, cè ha successe quarchecosa?”


Ciòdda: “ None no tutt’appòste, me sto’ vò sènte a Sanda Messe”


Sisìna: “ e accòme majie a st’ore? Tu no vè sèmbre a prima matìne?”
Ciòdda: “ sìne cummà, a prima messa stè sòne…” 
Sisìna: “ naaaaaa e a st’ore?”

A Ciòdda viene il dubbio: “piccè u’ relòggie tùve cè ore fàce?”

Sisìna: “ … quase le nòve cummà! … l’hagghie regulàte”

Ciòdda: “ ah sì! … l’è regulàte? … nn’ore  annànte l’è spustàte?”
Sisìna: “ e certamènde … com’ha dìtte a televisione …”
Ciòdda: “ ma nong’è ‘ntìse ‘bbuene cè hanne ditte! N’ore a ‘rrète l’avìv’a spustà... Mo’ sònd’angore le sette ... “
 

Sisìna: “ uh! Mamma meije ccè hagghie  cumbenàte….. hagghie svigliàte Minguccie ma po’ ere scure e s’ha sciù curcàte n'otra vòte ….”
Ciòdda: “ e tu mo falle n’otre belle cafè e puertele, cussì se crede ca s’ha sunnàte….”
Sisìna: “ sé cè te diche cummà? È bbone 'a penzàte…”


Entra, aggiusta gli orologi …  prepara il caffè … e … “Mingùcciooo!  È prònde u’ cafè…”
Minguccio arriva in cucina “ l’otre è fatte Sisì?”
 

Sisìna: “ l’otre? …. Ma cè t’è sunnàte?”
Minguccio: “ jie? Sì tu ca tiene picce de suènne….M’hagghie sciù curcàte ca erene quasi li otte e 'u tièmbe ere gnùre … mo’ mi òze e sònde le sette, stè u’ sole …. e u’ ragù già s’ha cuètte!!! … Ma c’è te crìde ca hagghie rimbambìte! Dìlle ca t’è sbagliàte pure sta vòte …. Uè da tand’anne ca sìme spusàte no l’è ‘ncarràte na vòte Sisì ….. “
Sisìna: “ eheee Mingù, no 'zzeccà 'a solete pilateje ... m’hagghie sbagliàte embè? Ce ijè colpa meije? Na vòte nànte … na vòte rète … no ne fànne capì niente!”

Minguccio: “ Sisì, no jè cumblecàte … si' tu ca si' ttòste, si' negate proprie. Ma dich’ije piccè no llasse stà tutte cose ... l’aggiuste ije le reloggie”
Sisìna: “ e vabbè, a prossima vòte me remànghe ìndre 'u liette! … E’ proprie vere : a ‘ffà bene no stà bene …” 

Minguccio: “specie quanne sbaglie…. Vabbè và, menumale n’ame raccapezzàte pure sta vòte.”